Kamienie nagrobne dawnych Legniczan

Staraniem Fundacji Historycznej Liegnitz.pl na terenie cmentarza przy ul. Wrocławskiej powstało lapidarium, na które złożyły się pomniki nagrobne dawnych legniczan. Chcieliśmy w tym miejscu przywrócić pamięć bezimiennym bohaterom przedwojennej Legnicy; ludziom zwyczajnym, żyjącym tu przed wojną, oddanym swojej małej ojczyźnie i pracującym na jej rzecz. Tym samym buduje się polsko-niemiecki most przyjaźni i porozumienia, doszczętnie zburzony podczas okrutnej II wojny światowej.

Weterynarz, urzędnik, inspektor pocztowy, tapicer, jubiler, kupiec, aptekarz… To tylko nieliczne z osób, które przed wojną w Legnicy żyły, pracowały, były częścią miasta. Ślad po nich zaginął z chwilą zrównania z ziemią cmentarza przy ul. Wrocławskiej, gdzie spoczywały. Ich nagrobki przetworzono wtórnie. Część stanowiła budulec muru, oddzielającego cmentarz od torowiska, część trafiła do legnickich kamieniarzy, jako materiał na nowe płyty nagrobne. Do dziś przetrwały pojedyncze egzemplarze…
Jeszcze w latach 50. i 60. spora część kamieni była składowana za ogrodzeniem cmentarza żydowskiego. Z czasem ich ubywało, aż nie zostało nic. W 2013 roku na forum portalu Liegnitz.pl zamieszczona została informacja, że prawdopodobnie część kamieni nagrobnych składowana jest w bazie Legnickiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej przy ul. Ceglanej w Lasku Złotoryjskim. Rzeczywiście, z ogromnej hałdy różnego rodzaju odpadów: płyt chodnikowych, krawężników, betonowych bloków etc., wystawały ich fragmenty. Kiedy i w jakich okolicznościach tam trafiły? Tego nie udało się dowiedzieć.
Po ustaleniach z właścicielem terenu Fundacja Historyczna Liegnitz.pl rozpoczęła prace eksploracyjne. Składowisko, przez kilka dni, zostało dokładnie przeszukane przy użyciu ciężkiego sprzętu. W efekcie udało się odnaleźć sześć głazów, będących ciekawym przykładem sztuki kamieniarskiej pierwszych dekad XX wieku. Ani przez chwilę nie było wątpliwości, co należy z nimi zrobić. W uzgodnieniu z zarządzającym cmentarzem przy ul. Wrocławskiej LPGK, godne miejsce zostało wyznaczone wzdłuż muru przy głównej alei legnickiej nekropolii, z tyłu kaplicy.
Te bezprecedensowe działania zaowocowały utworzeniem lapidarium. Swoje nowe miejsce znalazło w nim kamienie i płyty nagrobne, złożone na prawie 20-metrowym odcinku terenu. Poza tymi pochodzącymi z ul. Ceglanej, trafiły tu także kamienie odnalezione na cmentarzu, ale też ofiarowane przez kamieniarzy, u których leżały do dziś. Ciekawostką, jest fakt, że ozdobne ogrodzenie lapidarium również ma swoją historię. Płot pierwotnie stał przy ul. Pocztowej przy pałacyku należącym do Hanki. Po gruntownej renowacji i licznych przeróbkach znalazł drugie życie na cmentarzu.

W sobotę, 5 października 2014 o godz. 10 na miało miejsce otwarcie lapidarium, na które złożyły się pomniki nagrobne dawnych legniczan. W uroczystości brał udział Prezydent Legnicy Tadeusz Krzakowski oraz radni miejscy, dawni mieszkańcy Legnicy z całych Niemiec, obecni Legniczanie oraz przedstawiciele kościołów ewangelickiego i katolickiego.

Legniczanie, których kamienie nagrobne odnaleziono i umieszczono w lapidarium:

Karl Arbeiter (1871-1935), inspektor pocztowy
Otto Becker (29.09.1876-3.06.1920) – kierownik w firmie Otto & Rade
Johannes Bölter (19.11.1912-22.12.1913), syn Fritza zamieszkałego na parterze budynku przy obecnej ul. Żwirki i Wigury 45
Marie Bruns z domu Pehmeyer (26.11.1843-26.12.1921)
Hermann Demuth (3.04.1833-22.05.1900), szewc, Pauline Demuth (4.05.1847-3.05.1880)
Lucie Dreißig (1920-22.11.1927), dziewczynka była córką krawca Paula Dreißig. Mieszkali oni przy Scheibestraße 3 (ul. Orzeszkowej)
August Ernst (15.12.1845-29.03.1907), zwrotniczy z ul. Wrocławskiej
Hermann Fischer (1.08.1821-07.1917) i Josefa Fischer (1842-29.05.1919), handlarz węglem
Artur Franz (1865-30.04.1923), od 1884 r. pracował w administracji magistratu w Legnicy. Później pełnił funkcję dyrektora administracji podatkowej. Mieszkał przy Schubertstraße 11 (ul. Wojska Polskiego)
Max Grossmann (1850-19.08.1938) i jego żona Elisabeth z domu Preuße (1870-22.12.1919). Max Grossmann był aptekarzem, który prowadził Carthausapotheke przy Feldstraße 23 (ul. Polna). Po jego śmierci jej właścicielem został dr Willi Wegner
Rudolf Hein (1857-1926), jubiler i jego żona Anna z domu Jung (1864-1941). Rudolf Hein był właścicielem firmy jubilerskiej Julius Frey
Georg Helbig (4.05.1902-21.06.1917)
Alfons König (6.08.1884-26.12.1884)
Erich Krause (1925-1926)
Hannchen Menzel (14.03.1905-8.04.1918)
Franz Meyenburg (1856-31.12.1917), radny i właściciel wytwórni Legnickich Bomb
Otto Meyer (1852-10.11.1928), dyrektor Bundesbanku w Legnicy w latach 1910-1926. Mieszkał przy Goldbergerstraße 98 i 56 (ul. Złotoryjska)
Bianca Mohn (1864-1921)
Elizabeth Myrow z domu Hauck (13.09.1896-29.04.1941)
Max Nitschke (21.03.1869-25.11.1936), weterynarz
Maria Otto (18.10.1906-19.03.1922), córka ogrodnika Oscara Otto
Erwin Pietsch (1908-1937)
Franz Prauser (21.08.1850-24.06.1920), Hellmut Prauser (27.02.1893-15.10.1934), właściciel perfumerii i mydlarni przy ul. Najświętszej Marii Panny
Erdmann Rath (4.12.1863-1.10.1937), nadleśniczy, Valeska Rath z domu Beutner (22.02.1867-7.03.1938)
Karl Rohnstock (4.10.1889-13.04.1920) – kupiec
Hermann Schäfer (18.07.1844-19.03.1917) - sekretarz Kancelarii Królewskich Kolei
Rodzina Oskara Schäfera, tapicera z ulicy Grodzkiej 73
Marie Scholz z domu Bergmann (15.04.1870-22.09.1940)
Marta Scholz z domu Ernst (1853-1920)
Pauline Schwarzer z domu Gottschling (22.12.1867-2.12.1896) – żona szewca z ul. Rycerskiej
Julis Sommer (1824-1893) i jego żona Beate Sommer z domu Franz (1829-1919) 
Bertha Stiller  (29.03.1888-29.10.1931), mieszkanka Przybkowa