Przedwojennej Legnicy już nie ma. Tu odbudowujemy ją wirtualnie. Chodzimy jej ulicami, poznajemy ludzi, ich codzienność, pracę i pasje. Bez polityki, bez uprzedzeń. Z miłości do miasta.

 
   
 
   


Szukaj w serwisie
Sprawdź nazwę ulicy
 
 


Fundacja Historyczna Liegnitz.pl

o Fundacji

Kategorie

Historia miasta
Katalog firm
Miejsca
Legniczanie
Galeria
Źródła

Nasz serwis

geneza regulamin pliki cookie (nowe zasady) mapa serwisu kontakt
« strona główna

Aktualności na forum

18.11.2022, Kefir:
Re: Sztuka cmentarna
Całą serię zdjęć legnickiego cmentarza wykonaną przez Krafta znajdziemy pod...

17.11.2022, Kefir:
Re: Sztuka cmentarna
Henry Kraft to mało znana nam postać naszego miasta. Człowiek wykształcony...

18.10.2022, Kefir:
Re: Sztuka cmentarna
Przykładowy grób na cmentarzu leśnym .Nasadzenia komunalne. Główny ogrodnik...

Zaloguj się do forum:

login:
hasło:

lub załóż konto


Nasi przyjaciele

 

Papierowy pieniądz zastępczy Magistratu i Kasy Powiatu Ziemskiego w Legnicy

Tekst oparty na artykule pt. PIENIĄDZ ZASTĘPCZY MAGISTRATU W LEGNICY W LATACH 1917 – 1924 opublikowanym w Przeglądzie Numizmatycznym  (Nr 2/2009)

 

W początkowym okresie emitenci zastępczych środków płatniczych posługiwali się nimi na własną odpowiedzialność, z reguły bez wcześniejszego nawiązywania kontaktów, ze stosownymi urzędami państwowymi. Władze zmuszone były milcząco tolerować takie emisje, same bowiem nie mogły uporać się z brakiem w obiegu pieniężnych drobnej oficjalnej gotówki. Dopiero od 8 maja 1917 roku obowiązywało zarządzenie ministra ds. handlu i przemysłu dopuszczające możliwość wprowadzenia do obiegu prowizorycznych pieniędzy po uprzednim uzyskaniu zezwolenia państwowego oraz po ustanowieniu zabezpieczenia w wysokości wypuszczonych bonów w postaci zablokowanych zasobów bankowych lub papierów wartościowych zdeponowanych w Banku Rzeszy.

Brak środków płatniczych w Legnicy zaczął być szczególnie odczuwalny w trzecim roku trwania wojny. Wówczas władze miasta zadecydowały o emisji pieniądza zastępczego, który miał na pewien czas uporządkować sytuację pieniężną w mieście. Wcześniej nie zdecydowano się na takie rozwiązanie, ponieważ władze Legnicy, stolicy rejencji poprzez druk nieunormowanych prawnie bonów, nie chciały dawać złego przykład innym ośrodkom. Nad sprawą legnickich notgeldów pierwszy raz debatowano w grudniu 1916 roku. Jednak dopiero 23 marca 1917 roku Zarząd Miasta wraz ze Zgromadzeniem Deputowanych Miejskich, zgodnie z zaleceniem Legnickiej Izby Handlowej podjął decyzję o wprowadzeniu do obiegu zastępczych znaków pieniężnych na sumę 40 000 marek. Z tego 25 000 marek miały stanowić bony 50-fenigowe, a 15 000 metalowe monety 10-fenigowe, z bicia których ostatecznie zrezygnowano w następnych tygodniach.

Pierwsze 50-fenigowe bony miejskie z datą ważności do 1 kwietnia 1919 roku wprowadzono do obiegu 15 maja 1917 roku. Ich produkcją zajął się zakład Carla Flemminga z siedzibą w Głogowie i Berlinie. Pomimo tego, że legnickie bony puszczono do obiegu tydzień po ogłoszeniu rozporządzenia ministra, miasto nie musiało dostosowywać się do niego, ponieważ decyzję o emisji podjęto jeszcze w marcu. W grudniu okazało się, że istnieje potrzeba emisji kolejnych bonów 50-fenigowych. Tym razem druk 50 tys. sztuk bonów drugiej serii zlecono Geograficznemu Instytutowi Paula Barona z Legnicy.

Wydarzenia ostatnich miesięcy wojny spowodowały w całym kraju brak w obiegu głównie banknotów o nominałach 5, 10 i 20 marek. W Legnicy najbardziej odczuwalny był brak banknotów o nominale 10 marek. Na wniosek Oddziału Banku Rzeszy, Magistrat wraz ze Zgromadzeniem Deputowanych Miejskich wyłożył kwotę 1615,25 marek na pokrycie kosztów produkcji 50 tys. bonów 10-markowych. Z firmy Barona dostarczono 51050 sztuk bonów z datą ważności do 1 lutego 1919 roku. Termin ten dwukrotnie przekładano o dwa miesiące. Ostatecznie ich wykup w Głównej Kasie Miejskiej trwał do 1 czerwca 1919 roku. W kwietniu 1919 roku, gdy upłynął okres ważności bonów 50-fenigowych z 1917 roku, wprowadzono 100 tys. sztuk kolejnych bonów o tym nominale, określając termin ich ważności na 1 stycznia 1920 roku. Po raz kolejny powrócono również do pomysłu wybicia monet 10 fenigowych, których maksymalny czas obiegu miał wynosić 10 lat. Ostatecznie uznano, że czas obiegu nowych środków płatniczych powinien trwać tylko pół roku, dlatego zdecydowano się na emisję papierowych bonów, rezygnując tym samym z monet. Na wniosek Izby Handlowej i życzenie licznych kręgów kupieckich wprowadzono dwie serie bonów o nowych nominałach: 10 fenigów (500 tys. sztuk) i 25 fenigów (200 tys. sztuk). Dodatkowo do obiegu weszło jeszcze 200 tys. sztuk bonów 50-fenigowych IV i V emisji. Pierwotnie czas obiegu bonów 10- i 25-fenigowych był nieokreślony, potem ograniczono go do 1 października 1921 roku. Czas ważności bonów 50-fenigowych ustalono na 1 kwietnia 1921 roku, który w porozumieniu z Oddziałem Banku Rzeszy przesunięto na 1 sierpnia 1921. Również Kasa Powiatu Ziemskiego w Legnicy zdecydowała się na emisję własnych bonów. Miały one nominał 25 fenigów (2 serie) i 50 fenigów.

Okres stabilizacji sytuacji pieniężnej w Legnicy trwał dokładnie rok. Oddział Banku Rzeszy ogłosił 26 września 1922 roku, że nie jest w stanie zapewnić Miejskiej Kasie Oszczędnościowej wystarczającej liczby środków płatniczych. W zaistniałej sytuacji Magistrat wraz ze Zgromadzeniem Deputowanych Miejskich, 5 października 1922 roku podjął decyzję o emisji 30 tys. sztuk bonów o nominale 500 marek. Emisja ta uwarunkowana była przez Ministerstwo Finansów koniecznością zdeponowania przez miasto zastawu w niemieckim Towarzystwie Kredytowym w Berlinie, w postaci dóbr lub weksli Skarbowych Rzeszy Niemieckiej w Banku Rzeszy w wysokości wypuszczonych bonów. Miasto skorzystało z tego drugiego rozwiązania. Bony zostały opatrzone dwumiesięcznym czasem obiegu, do 15 grudnia 1922 roku. Termin ten później przedłużono do 5 lutego 1923 roku. Ostatecznie władze miejskie w pierwszych dnia lutego wezwały obywateli do czterotygodniowego okresu wykupu tych bonów.

Ostatnia, a zarazem szczytowa faza obiegu w Legnicy miejskich bonów rozpoczęła się w sierpniu 1923 roku, wraz z początkami załamywania się wartości niemieckiej waluty. Kiedy kurs marki na giełdach krajowych i zagranicznych gwałtownie się pogorszył, Zarząd Miejski został zmuszony do szybszego wydawania zastępczych bonów płatniczych w coraz wyższych nominałach i wprowadzania ich do obiegu. W pierwszych dniach sierpnia z powodu pośpiechu przedrukowano stare, wykupione i przechowywane w sejfie Głównej Kasy Miejskiej bony 500-markowe, nadając im nowy nominał – 1 mln marek. Jednocześnie trwał błyskawiczny druk nowych bonów jednomilionowych. Jednak zanim nadeszło zezwolenie na ich druk, nominały dalej wydawanych bonów wzrosły do pięciu milionów marek. Od 12 do 25 sierpnia Minister Finansów Rzeszy wydał miastu trzy pozwolenia na wydanie jedno- i pięciomilionowych bonów o łącznej wartości 210 miliardów marek, z których do września wprowadzono do obiegu 190 miliardów.

W połowie września doszło do sytuacji gdy wydawane przez miasto bony, w momencie ich wypuszczania lub wkrótce potem, były wyprzedzane przez dewaluację. Zmieniający się błyskawicznie kurs marki zmuszał Zarząd Miasta do przygotowywania nowych nominałów zanim jeszcze przychodziła ministerialna zgoda na ich druk. W ostatnim tygodniu września, po otrzymaniu telegraficznej zgody z Ministerstwa Finansów, miasto wprowadziło bony o kolejnych nominałach: 20 i 50 milionów marek o łącznej wartości 14 bilionów marek. W pierwszym tygodniu października rozpoczęła się emisja bonów 100 milionowych. Ostatecznie jeszcze w tym samym miesiącu do obiegu wprowadzono bony o nominałach 5, 10, 50 i 100 miliardów marek. Do połowy listopada doszły kolejne dwa nominały: 500 miliardów i 1 bilion marek. Pod koniec października 1923 roku w obiegu znalazły się bony Kasy Powiatu Ziemskiego w Legnicy o nominale 50 miliardów marek. Do ich przygotowania posłużono się bonami Kasy o nominale 1 miliona marek, umieszczając na nich czerwony nadruk nadający im nowy nominał.

MAGISTRAT

NR

NOMINAŁ

CZAS OBIEGU

DRUKARNIA

UWAGI

1

50 fenigów

15.05.1917 -  1.04.1919

Carl Flemming AG., Glogau und Berlin

 

2

50 fenigów

- 1.04.1919

Paul Baron Liegnitz

Seria II

3

10 marek

- 01.06.1919

Paul Baron Liegnitz

Odmiany: różne rodzaje znaku wodnego, numer kontrolny pojedynczy lub podwójny

4

50 fenigów

14.01.1919 -  1.01.1920

Paul Baron Liegnitz

Seria III

5

10 fenigów

1920 -

Paul Baron Liegnitz

Seria I. Odmiany: różne wysokości numeru kontrolnego

6

25 fenigów

1920 -

Paul Baron Liegnitz

Seria I. Odmiany: różne wysokości numeru kontrolnego

7

10 fenigów

1920 -

Paul Baron Liegnitz

Seria II. Odmiany: różne wysokości numeru kontrolnego

8

25 fenigów

1920 -

Paul Baron Liegnitz

Seria II. Odmiany: różne wysokości numeru kontrolnego

9

50 fenigów

1920 -

Paul Baron Liegnitz

Seria IV. Odmiany: różne wysokości numeru kontrolnego

10

50 fenigów

1920 -

Paul Baron Liegnitz

Seria V. Odmiany: różne rodzaje znaku wodnego, a także różne odcienie i wielkości numeru kontrolnego

11

500 marek

27.09.1922 -

 

 

12

1 milion marek

08.1923 -

 

Nadruk na bonach o nominale 500marek z 1922 r. Odmiany: Róże wysokości litery M w słowie Mark

13

1 milion marek

15.08.1923 -

 

Odmiany: różne wysokości numeru kontrolnego

14

5 milionów marek

28.08.1923 -

 

Odmiany: różne wysokości numeru kontrolnego

15

20 milionów marek

24.09.1923 -

H.Krumbhaar

 

16

50 milionów marek

24.09.1923 -

H.Krumbhaar

 

17

100 milionów marek

06.10.1923 -

H.Krumbhaar

Odmiany: różne wysokości numeru kontrolnego

18

5 miliardów marek

20.10.1923 -

 

Odmiany: różne wysokości numeru kontrolnego

19

10 miliardów marek

23.10.1923 -

H.Krumbhaar

Odmiany: różne wysokości numeru kontrolnego

20

50 miliardów marek

25.10.1923 -

 

 

21

100 miliardów marek

30.10.1923 -

 

 

22

500 miliardów marek

08.11.1923 -

H.Krumbhaar

Odmiany: różne wysokości numeru kontrolnego

23

1 bilion marek

16.11.1923 -

H.Krumbhaar

 

 

DER KREISAUSSCHUSS DES LANDKREISES LIEGNITZ

NR

NOMINAŁ

CZAS OBIEGU

DRUKARNIA

UWAGI

1

25 fenigów

- 01.01.1920

Paul Baron Liegnitz

 

2

50 fenigów

- 01.01.1920

Paul Baron Liegnitz

 

3

25 fenigów

 

Paul Baron Liegnitz

Seria II

4

1 milion marek

1923 -

 

 

5

50 miliardów marek

10.1923 – 31.12.1923

 

Nadruk na bonach o nominale 1 miliona marek

 

Źródła:
Makuch M., Pieniądz zastępczy Magistratu w Legnicy w latach 1917-1924, „Przegląd Numizmatyczny”, nr 2/2009
Reichert O., Das städtische Notgeld in Liegnitz. Mitteilungen des Geschichts – und Alterturm – Vereins zu Liegnitz. t. XV, Legnica 1936
Siwak R., Katalog papierowych pieniędzy zastępczych rejencji legnickiej w latach 1914-1924, Lubin 2006

Bon Magistratu w Legnicy o nominale 50 fenigów, seria I z 1917 roku
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 50 fenigów, seria II
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 10 marek, 1918 r.
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 50 fenigów, seria III
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 10 fenigów, seria I, 1920 r.
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 25 fenigów, seria I
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 10 fenigów, seria II
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 25 fenigów, seria II
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 50 fenigów, seria IV
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 50 fenigów, seria V
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 500 marek z 1922 roku
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 1 miliona marek z 1923 roku. Nadruk na bonie 500 markowym z 1922 roku.
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 1 miliona marek z 1923 roku
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 5 milionów marek z 1923 roku
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 20 milionów marek z 1923 roku
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 50 milionów marek z 1923 roku
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 100 milionów marek z 1923 roku
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 5 miliardów marek z 1923 roku
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 10 miliardów marek z 1923 roku
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 50 miliardów marek z 1923 roku
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 100 miliardów marek z 1923 roku
Bon Magistratu w Legnicy o nominale 500 miliardów marek z 1923 roku
Bon Kasy Powiatu Ziemskiego w Legnicy o nominale 25 fenigów, seria I
Bon Kasy Powiatu Ziemskiego w Legnicy o nominale 50 fenigów
Bon Kasy Powiatu Ziemskiego w Legnicy o nominale 25 fenigów, seria II
Bon Kasy powiatu Ziemskiego w Legnicy o nominale 1 miliona marek z 1923 roku
Bon Magistratu w Legnicy o nominale biliona marek z 1923 r.
następny »
 
   
   
   

 

   
  decor handcrafted by egocentryk.org  
   


    Serwis:     « strona główna    geneza     regulamin     pliki cookie (nowe zasady)     mapa serwisu     kontakt         |      Fundacja:     « strona główna    o Fundacji         |     flag DE

© Fundacja Historyczna Liegnitz.pl, 2011-2014. Wszelkie prawa autorskie zarówno do serwisu, jak i prezentowanych materiałów są zastrzeżone.